Het mobiliteitsvraagstuk is een belangrijk onderwerp geworden voor de Brusselaars. En of je nu fietst, het openbaar vervoer gebruikt of je je met de auto verplaatst, sowieso ga je elke dag op een bepaald moment te voet. Daarom pleit Walk, de organisatie die voetgangers vertegenwoordigt, voor een stad op mensenmaat waar de toepassing van het STOP-principe de norm is.[1] Onderzoek wijst uit dat te voet gaan de meest prominente plaats inneemt in Brussel (Beldam 2010) en de belangrijkste vervoerswijze is voor de Brusselaar: 36% van de Brusselaars ziet te voet gaan als hun belangrijkste vervoersmiddel wat de andere transportmogelijkheden veruit overstijgt (OVG 6, 2022).
Voordelen van te voet gaan (universeel, goedkoop, toegankelijk, voor iedereen)
Het staat buiten kijf dat te voet gaan de enige mobiliteitsvorm is die al deze deugden tegelijkertijd aanspreekt. Het is de goedkoopste (het kost niets, is goed voor de staatskas en draagt bij aan de lokale economie), de meest sociale (het werkt menselijke interactie in de hand), de properste (de impact op de openbare ruimte is zeer positief) en de gezondste (geen negatieve externe effecten op de luchtkwaliteit). Het is goed voor je gezondheid[2]. Het is gratis voor iedereen. Het is een belangrijke bondgenoot van het openbaar vervoer. Het is de beste manier om klimaatverandering, luchtvervuiling en verkeersveiligheidsproblemen tegen te gaan.
Investeren in te voet gaan en voetgangers is zeer kostenefficiënt. Voetgangers leveren een belangrijke bijdrage aan de economische, sociale, gezondheids-, culturele en toeristische ontwikkeling van een regio. Om dit te bereiken moet te voet gaan aantrekkelijk en toegankelijk zijn voor iedereen.
Je wandelt niet alleen om je te verplaatsen, maar ook om ergens te verblijven, iemand te ontmoeten of tot rust te komen. In een dichtbevolkte stad als Brussel is het belangrijk om kwaliteitsvolle openbare ruimte te voorzien, vooral om voldoende gezinnen in de stad te houden (in lijn met de uitdaging “de stad voor de kinderen[3]”) of om de vergrijzingsproblematiek de baas te kunnen.
Pijler 1: Voldoen aan de essentiële behoeften van voetgangers
Voetgangers hebben minimale kwaliteitseisen om zich door de stad te verplaatsen. Er zijn 4 belangrijke vereisten:
Kwaliteit van het wegdek. Een kwaliteitsvolle ondergrond is essentieel om de toegankelijkheid te garanderen voor iedereen. Wanneer je een kinderwagen, rollator of boodschappentasje gebruikt, maakt zelfs de kleinste centimeter een verschil.
Onze eisen:
- Voldoen aan de eisen van het regionale mobiliteitsplan Good Move: score voor het comfort van de ondergrond van minstens 8/10 voor de PLUS- en COMFORT-netwerken en minstens 6/10 voor het WIJK netwerk. Daarenboven moet het volledige PLUS-netwerk tegen 2030 beantwoorden aan de conformiteitsregels.
- De ruimtelijke ordening in de historische straten van Brussel zodanig definiëren dat erfgoed en toegankelijkheid/comfort hand in hand kunnen gaan.
Breedte van de voetpaden. We gaan ervan uit dat iemand op straat moet kunnen lopen met een kind in elke hand.
Onze eisen:
- De absolute minimale breedte van het trottoir of voetpad moet 2 meter zonder obstakels bedragen.
- Vooral in drukke gebieden (PLUS- en COMFORT-netwerken) is een minimale breedte van 3 m of zelfs 3 m 40 vereist.
Obstakels en belemmeringen. Op dit moment wordt het trottoir beschouwd als de stortplaats van de weg: parkeermeters, paaltjes, tijdelijke en permanente informatie- en verkeersborden, reclameborden, afvalbakken, scooters en slecht geparkeerde voertuigen. Toch moet een ononderbroken pad, zonder omwegen, worden gegarandeerd, omdat voetgangers, in tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, niet hyperflexibel zijn.
Onze eisen:
- Een wandelpad garanderen van minimaal 2 meter breed, gevrijwaard van obstakels.
- Al het straatmeubilair dat niet bestemd is voor voetgangers verwijderen uit de ruimte die hun is toegewijd: parkeermeters, tijdelijke en permanente verkeersborden, oplaadpunten voor elektrische voertuigen, enz.
- Meer en betere controle op terrassen en garanderen dat ze altijd een minimale doorgang van 2m en 3m bieden (of zelfs 3m40) op de PLUS- en COMFORT netwerken.
- Een systeem implementeren voor het inzamelen van afval via ondergrondse containers om het ongemak voor voetgangers te voorkomen van vuilniszakken die elke week op straat rondslingeren.
- In straten die te smal zijn en waar het niet mogelijk is om de nodige breedte van het voetpad te voorzien, vragen we om van deze straten veilige ontmoetingsplaatsen te maken (met weinig parkeergelegenheid, remming van het verkeer, ruimte voor sport & spel, enz.)
Veilige oversteekplaatsen: Veel te veel aanrijdingen door automobilisten gebeuren op zebrapaden. Bovendien wordt de voorrang van voetgangers op zebrapaden vaak niet gerespecteerd door andere weggebruikers (auto's, fietsen, scooters, motoren, enz.). De verkeersregels volstaan niet om ervoor te zorgen dat voetgangers op een veilige manier zebrapaden kunnen oversteken. Daarom moeten er extra maatregelen worden genomen om veilig oversteken af te dwingen.
Onze eisen:
- Verzekeren dat het onmogelijk is om 5m voor of achter het zebrapad te parkeren, hetzij door middel van paaltjes, lage beplanting, stoepranden, valzones of fietsrekken.
- Meer bewustzijn creëren rond de noodzaak dat iedere weggebruiker (automobilisten, fietsers, scooters, motorrijders, enz.) vertraagt voor zebrapaden en voorrang verleent aan overstekende voetgangers.
- Gemotoriseerd verkeer fysiek afremmen.
- Inhalen voor een zebrapad zonder stoplicht onmogelijk maken.
- Alle oversteekplaatsen toegankelijk maken voor minder mobiele voetgangers in het hele PLUS-netwerk tegen 2030.
- Massaal SUV's ontmoedigen om Brussel binnen te rijden door kilometerheffingen, parkeertarieven of andere maatregelen te implementeren.
Pijler 2: Stimulansen op poten zetten om te voet gaan aan te moedigen
Er is nog heel wat potentieel om het te voet gaan in Brussel verder te ontwikkelen. Het is nu al het meest prominente vervoersmiddel, rekening houdend met het feit dat iedereen die met de auto, de fiets of het openbaar vervoer reist, uiteindelijk een deel van zijn reis te voet aflegt. Brussel is al bijna een tien-minuten-stad, maar een echte tien-minuten-stad worden, is enkel mogelijk als aan de voorwaarden om te voet te gaan voldaan wordt.
Toepassing en verdere ontwikkeling van het STOP-principe (in volgorde van prioriteit: voetgangers - fietsers - openbaar vervoer - privévervoer): dit principe blijft momenteel erg theoretisch en is slechts losjes gedefinieerd, ondanks het feit dat het in verschillende verordeningen is opgenomen.
Onze eisen:
- Het STOP-principe beter definiëren en nieuwe vormen van mobiliteit in dit principe integreren, in het bijzonder MAAS (Mobility as a Service) om tot het STOMP-model te komen.[4]
- Respecteer het STOP-principe bij de indeling van de openbare ruimte en wanneer bemiddeling noodzakelijk is bij de multimodale wegenspecialisatie.[5]
- In het algemeen moet het STOP-principe ook worden opgenomen in het dagelijks woordgebruik (bijvoorbeeld: straten die “open zijn voor het publiek” in plaats van “afgesloten voor gemotoriseerd verkeer”) en in onze denkwijze.
Continuïteit van paden (netwerken) en fijne aaneenschakeling: om het aantal gemaakte verplaatsingen te verhogen, is het essentieel om voetgangersnetwerken te ontwikkelen. Een goed pad dat wordt afgesneden door een barrière - een spoorweg, een grote weg of een bouwterrein- is veel minder interessant voor voetgangers. Een dergelijk pad moet dan ook omwegen bevatten.
Onze eisen:
- Vermijd omleidingen van meer dan 250 meter voor alle nieuwe ontwikkelings-/wijkprojecten -en streef om de 50 meter naar de creatie van een tussenruimte tussen gebouwen.
- Zorg voor een doorlating van stedelijke barrières (kanaal, metro, trein, stedelijke snelwegen) via loopbruggen of tunnels die veilig zijn (breed genoeg en bestemd voor voetgangers) en aangenaam om te gebruiken (voldoende licht, ingerichte ruimte, enz.).
Oversteekplaatsen en het delen van de openbare ruimte: Voetgangers moeten voorrang krijgen in de openbare ruimte en oversteekplaatsen moeten een verlengstuk zijn van het voetgangerspad.
Onze eisen:
- Zo veel mogelijk overstekende voetpaden aanleggen voornamelijk op de voetgangersnetwerken PLUS en COMFORT.
- Creëer meer ontmoetingszones waar voetgangers zich vrij over de hele straat kunnen bewegen, waar spelen is toegestaan, parkeren gelimiteerd wordt en ander verkeer fysiek wordt afgeremd.
- Beperk de maximumsnelheid in ontmoetingszones tot 15 km/u. Dit is vooral belangrijk om ervoor te zorgen dat kinderen in de openbare ruimte zorgeloos en in alle veiligheid kunnen spelen.
Ontwikkeling en onderhoud van trage wegen: Trage wegen staan garant voor 800 km aan weggetjes die vrij zijn van gemotoriseerd verkeer.
Onze eisen:
- In navolging van het regionaal mobiliteitsplan, het netwerk van trage wegen koppelen aan het WIJKnetwerk en een kwaliteitsvol onderhoud ervan garanderen.
- In elke gemeente een analyse maken ter ontwikkeling en onderhoud van trage wegen.
De openbare ruimte terug in evenwicht brengen: in Brussel wordt gemiddeld 58% van de openbare ruimte in beslag genomen door auto's, zowel voor verplaatsingen als voor het parkeren. We willen hier ook wijzen op het feit dat de doorsnee privéwagen 95% van de tijd niet gebruikt wordt en dus stilstaat op een parkeerplaats.
Onze eisen:
- Breng de openbare ruimte terug in evenwicht ten gunste van voetgangers en profiteer hiervan door te zorgen voor een comfortabele breedte (zie hierboven), het nodige straatmeubilair (openbare toiletten, bankjes, speelplekken) en hoge begroeiing.
- Analyseer het potentieel voor de ontwikkeling van voetgangerszones waar gemotoriseerd verkeer fysiek wordt afgeremd en waar veel minder kan worden geparkeerd.
- Verminder de hoeveelheid autoverkeer, aan de hand van solide verkeersplannen of een andere methode, en verminder het bovengronds parkeeraanbod.
Wachttijden bij verkeerslichten: verkeerslichten zijn zelden ingesteld op voetgangers, die vaak te lang moeten wachten.
Onze eisen:
- Stem verkeerslichten af op de behoeften van voetgangers en beperk de wachttijd tot maximaal 30 seconden.
- Herbereken de snelheid waarmee voetgangers bewegen van 1,20 m per seconde naar 1 m/s of zelfs 0,8 m/s om de duur van het groene licht te verlengen.
- Test en analyseer waar mogelijk de implementatie van het concept van "overal groen voor voetgangers" op kruispunten.
Voetgangersboulevards: Voetgangersboulevards zijn lanen gewijd aan voetgangers, met een ruimte waar je je kunt ontspannen, waar iedereen (ook ouderen) lange afstanden, zelfs met kinderen, te voet kan doen.
Onze eisen:
- Afwerken van ten minste 2 voetgangersboulevards tegen 2030 (Thurn en Taxis, Steenweg of Louiza)
- Laat de studies van start gaan voor de 3 overige voetgangersboulevards.
- Verleng de voetgangersboulevard Louiza tot aan het Ter Kamerenbos.
Aansluiting met het openbaar vervoer: Meer nog dan met de auto of de fiets maakt elke gebruiker van het openbaar vervoer een deel van zijn verplaatsing te voet. Daarom pleiten we in Brussel voor de verdere ontwikkeling van het openbaar vervoer en hun directe omgeving.
Onze eisen:
- Verzekeren dat alle paden die leiden naar haltes van het openbaar vervoer toegankelijk zijn, met nadruk op MIVB-haltes waarvoor toegankelijkheidswerken al werden uitgevoerd.
- Maak alle TEC- en De Lijn haltes toegankelijk of creëer specifieke perrons voor deze haltes.
- Het vervoersnetwerk van de MIVB verder ontwikkelen, voornamelijk de ringwegen.
- Verder ontwikkelen van het NMBS-netwerk en ervoor zorgen dat elke halte bediend wordt door minstens één trein om de 30 minuten.
- Creëer intermodale locaties waar de overstap toegankelijk en direct is (trein/tram/ondergrondse verbindingen, enz.)
Bestendigheid van de openbare ruimte tegen klimaatverandering: onze steden moeten reageren op de uitdagingen die klimaatverandering met zich meebrengt (hittegolven, hevige wind, zware regenval). Voetgangers zijn des te gevoelig voor die natuurverschijnselen.
Onze eisen:
- Plant voldoende hoge bomen en draag zo goed mogelijk zorg voor bestaande bomen om de openbare ruimte koel te houden in het geval van een hittegolf. Houd hierbij rekening met een voldoende breed voetpad.
- Installeer op geregelde afstanden drinkwaterfonteinen en zorg voor fonteinen om af te koelen.
- Onthard parkeerplaatsen en zorg voor een goed beheer van regenwater.
- Analyseer de impact van de wind die wordt veroorzaakt door hoge gebouwen.
Ontwikkeling van de stedelijke omgeving: voetgangers zijn erg gevoelig voor hun omgeving. Om meer voetgangers naar de openbare ruimte te halen, moet het een plek worden voor spel, sport, cultuur en sociale interactie.
Onze eisen:
- Creëer speelelementen op voetpaden (gebruik de muren, kleine speelelementen, schilderen op de vloer, enz.)
- Integreer sportelementen (joggingkaart, gevarieerd en sportmeubilair voor iedereen, enz.)
Pijler 3: inclusie en te voet gaan
Of je je met een kinderwagen, een wandelstok of een rolstoel verplaatst, iedereen is voetganger. Toch is de openbare ruimte nog steeds niet aangepast aan ieders behoeften, ondanks de verplichting om gendermainstreaming en handistreaming te bestuderen in de Brusselse beleidsvoering.
Onze eisen:
- Neem gelijke kansenkwesties op in het voetgangersbeleid, gaande van leeftijd (steden voor kinderen of steden voor ouderen) en geslacht & LGBTQIA+-kwesties tot afkomst, sociale klasse (in het bijzonder door huisvestingsvraagstukken op te nemen in het mobiliteitsbeleid) en personen met een beperkte mobiliteit.
Pijler 4: Bestuur en acties op federaal, regionaal en lokaal niveau om te voet gaan verder te ontwikkelen.
Hoewel het potentieel van te voet gaan vooral op lokaal niveau wordt aangesneden, beschikken zowel het gewest als de federale overheid over belangrijke hefbomen om het voetgangerswezen aanzienlijk te verbeteren.
Onze eisen op regionaal en lokaal niveau:
- We nodigen het gewest en de gemeenten uit om een aanspreekpunt voor “te voet gaan” op te zetten binnen hun administraties.
- Elke gemeente stelt een draaiboek en stappenplan op voor voetgangers en toegankelijkheid in navolging van het regionale mobiliteitsplan Good Move. Dit stappenplan moet een analyse en een 12-jarenplan voor wegenonderhoud omvatten om op termijn optimaal comfort en toegankelijkheid voor voetgangers te verzekeren.
- Hevel de bevoegdheden voor mobiliteit en openbare werken over van de gemeenten naar het gewest.
- Voer campagnes om mensen bewuster te maken van de voordelen en efficiëntie van verplaatsingen te voet.
Onze eisen op federaal niveau:
- Introduceer een wandelvergoeding voor werknemers,
- Maak een einde aan het regime voor bedrijfswagens,
- Verlaag de massa en omvang van auto's.
- Verhoog de frequentie van de S-lijnen (minstens één trein om de 30 minuten per halte in Brussel)
- Voer een zonale belasting/intelligente belasting in voor privévoertuigen op basis van hun gewicht en grootte.
- Zorg voor een verbod op het parkeren van motorfietsen/bromfietsen op trottoirs door de wegcode dusdanig aan te passen.
info@walk.brussels
0470 83 22 20
Voor meer informatie:
Cahier Go 10: tien principes voor een voetgangersvriendelijke stad Handvest voor het voetgangerswegdek Cahier voetgangerstoegangkelijkheid Recepten voor trage wegen in het Brussel Hoofdstelijk Gewest
[1] Een principe dat gebruikt wordt bij de inplanning van publieke ruimte en mobiliteit waarbij prioriteiten worden gesteld rond de keuze van het vervoersmiddel. (Stappen, Trappen, Openbaar vervoer, Privévervoer) [2] De obesitasgraad bij volwassenen is bijvoorbeeld gestegen van 9,2% van de Brusselse bevolking in 1997 tot 13,9% in 2018. Wanneer je wandelt, geraak je gemakkelijk aan de 30 minuten beweging per dag die door de WHO wordt aanbevolen. [3] Lees hiervoor “la ville des enfants, pour une [r]evolution urbaine » van Francesco Tonucci [4] https://www.crow.nl/downloads/pdf/mobiliteit/brochure-toepassen-stomp_jan-2023.aspx?ext=.pdf [5] In Brussel is het wegennet voor alle vervoerswijzen onderverdeeld in drie categorieën: PLUS (hoofdwegen), COMFORT (verbindingen) en WIJK (fijnmazigheid).